Zasady zmianowania w warzywniaku – jak to robić?
Jednym z kluczowych elementów pielęgnacji warzywniaka jest stosowanie zasad zmianowania, dzięki którym zwiększa jakość i wielkość plonu. Warzywa są mniej narażone na choroby i szkodniki, a oprócz tego ryzyko wystąpienia niekorzystnego efektu „zmęczenia” gleby jest niższe. Jakie warzywa siać lub sadzić po sobie a czego unikać?
Zmianowanie w warzywniaku – na czym polega?
Zmianowanie określa się jako następstwo uprawianych w ciągu kilku lat po sobie roślin na określonym terenie, najczęściej na zagonie. Dlatego warzywniak, w zależności od powierzchni i potrzeb zaleca się podzielić na kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt części. Poszczególne gatunki nie powinny być uprawiane w tych samych miejscach częściej niż raz na 5-6 lat. Im więcej zagonów, tym większa zmienność upraw, a mniejsze ryzyko monokultury. Zwykle pamięta się, gdzie rosły poszczególne warzywa w ostatnich 1-2 latach, dlatego kilkuletnie planowe zmianowanie (płodozmian) warto rozrysować na kartce lub w komputerze.
Zalecane przerwy w uprawie
Zalecane przerwy w uprawie na danym zagonie dla warzyw:
- 2 lata – dla pora i cebuli
- 3 lata – dla czosnku, fasoli, sałaty, selera, marchwi, ziemniaka wczesnego, ogórka i skorzonery
- 4 lata – dla warzyw kapustnych, rzepowatych, buraków, grochu, cykorii i pietruszki
W przypadku, gdy w uprawie wystąpią groźne choroby (np. zaraza ziemniaczana czy kiła kapusty) zaleca się przerwę min. 5 lat w uprawie konkretnego gatunku, a najlepiej dla całej rodziny, do której należy warzywo.
Podstawowe zasady zmianowania
- Najważniejsza zasada zmianowania to unikanie monokultury, czyli uprawy tego samego gatunku przez kilka lat z rzędu. Jednakże w praktyce zmianowanie powinno się poszerzyć o całe rodziny warzyw, np. gdy w pierwszym roku uprawia się na danym zagonie kapustkę, w kolejnym należy unikać również uprawy kuzynów, np. brokuła i kalafiora.
Warzywa kapustne: kapusta, brukselka, brokuł, kapusta pekińska, kalarepa, jarmuż.
Warzywa rzepowate: rzodkiew, rzepa, rzodkiewka.
Warzywa dyniowate: dynia, cukinia, ogórek, kabaczek, melon, patison, arbuz, kiwano.
Warzywa selerowate: marchew, pietruszka, seler naciowy, seler korzeniowy, pasternak, koper ogrodowy, fenkuł.
Warzywa strączkowe: fasola, groch, bób, ciecierzyca, soja, soczewica, fasolnik.
Warzywa psiankowate: ziemniak, papryka, pomidor, bakłażan.
Warzywa cebulowate (amarylkowate): cebula, czosnek, por, szczypiorek.
Warzywa szarłatowate: burak ćwikłowy, burak cukrowy, szpinak warzywny. - Na tyle, na ile jest to możliwe warto planować uprawę po sobie warzyw należących do różnych grup, np. warzywa korzeniowe po warzywach liściowych (np. marchew po sałacie).
- Zmianowanie obejmuje nie tylko następstwa właściwych roślin w cyklu kilkuletnim. Przy właściwym rozplanowaniu warzywniaka w ciągu jednego roku w danym miejscu można uprawiać nawet 2-3 gatunki. W sukurs przychodzą rośliny o bardzo krótkim okresie wegetacyjnym, które traktuje się jako przedplony (wczesna wiosna) i poplony (koniec lata, jesień), wysiewane/sadzone przed lub po plonie głównym. Przykłady to m.in. rzodkiewka, sałata, szpinak, rukola i koper ogrodowy. Zasady dotyczą także takiego planowania, przykładowo po rzodkiewce nie powinno się uprawiać rzepy i białej rzodkwi.
- W przypadku, gdy u warzyw pojawia się groźna choroba typowa dla danego gatunku lub grupy, w kolejnym roku uprawy trzeba poszukać odmian, które wykazują się większą odpornością na patogena.
- Warto zadbać o właściwe sąsiedztwo warzyw i ziół. Niektóre gatunki można uprawiać współrzędnie na jednym zagonie. Przykłady: bazylia odstrasza niektóre szkodniki żerujące na pomidorach. Koper wysiewany w zagonach warzyw kapustnych zniechęca bielinka kapustnika. Marchew odstrasza śmietkę cebulankę (groźnego szkodnika cebuli), zaś cebula połyśnicę marchwiankę (powodującą duże szkody u marchwi).
Nawozy zielone i rośliny fitosanitarne – konieczność w warzywniaku
Ogromne znaczenie dla zdrowotności warzyw ma uprawa nawozów zielonych i fitosanitarnych. Corocznie zaleca się przeznaczyć na nie nawet 25-30% powierzchni warzywniaka. To grupy roślin, które często wysiewa się po zebraniu plonu głównego. Ważną rolę pełnią rośliny motylkowe (np. seradela, peluszka, łubin, koniczyna), które mają zdolność do wiązania azotu atmosferycznego, w rezultacie wzbogacają glebę w najważniejszy makropierwiastek. Jednakże roślin motylkowych nie powinno się siać przed lub po uprawie warzyw strączkowych. W takim przypadku lepiej postawić m.in. na facelię błękitną (rodzina ogórecznikowatych). Pozostałe gatunki, które pozytywnie wpływają na „kondycję” warzywniaka:
- Gorczyca biała – jest uprawiana nie tylko dla nasion, to jednocześnie gatunek fitosanitarny. Hamuje rozwój nicieni i drutowców, ogranicza wzrost chwastów.
- Nostrzyk biały – poprawia parametry gleby, a oprócz tego działa odstraszająco na gryzonie.
- Gryka zwyczajna – hamuje rozwój pędraków, ogranicza wzrost chwastów.
- Aksamitka – zwalcza chorobotwórcze nicienie glebowe.
W naszym sklepie można dostać wiele gatunków warzyw, ziół, roślin fitosanitarnych i nawozów zielonych, dzięki którym warzywniak jest zróżnicowany gatunkowo, a zasady zmianowania są łatwe do wdrażania.
